Հայ իմաստասիրության բարձրակետը
Բնությունը կազմված է Աստծու ստեղծած չորս տարրերից (հուր, օդ, ջուր, հող), օժտված է նյութ, կեցությամբ և գտնվում է շարժման վիճակում, որի աղբյուրը Աստվածն է: Նյութական է այն, ինչ ընկալվում է զգայարաններով: Զգայության համեմատ ճանաչողունն ավելի բարձր աստիճան է բանականությունը:
Աստված անճանաչելի է, նրան կարելի է հասնել հավատի միջոցով:
Հայ մեծ մտածողը, անդրադառնալով չարի և բարու փոխհարաբերություններին, չարիք է որակում բոլոր այն գործողությունները, որոնք մարդկանց համար վնասակար հետեւանքներ են ունենում, իսկ ավելի գործնական հարթության վրա դնելով հարցադրումը՝ համոզմունք է հայտնում, որ հայ ժողովուրդն իր ողջ ուժերի նպատակասլաց համախմբման դեպքում կարող է հաղթահարել զրադաշտականության պարտադրման սպառնալիքը:
Ե. Կողբացի
Եզնիկ Կողբացի
Ուր որ հայրենի երգեր կլսվին` Հոն հայրենիքը ողջ է:
Մեր ազգային զենքը պաշտպանական է և ոչ թշնամական:
«Ճշմարիտ հայրենասիրությունն չէ ասուպ կամ փայլակ մը հանկարծ երևցող և անցնող, ոչ հուր մոլի և թափառիկ, և ոչ կայծակն անկուշտ այրող, լափող, այլ հանդարտ ջերմություն մը՝ հստակ լույսով, անըստգյուտ խղճով»:
Օգտվենք եվրոպական լեզուներու նորանոր ու թարմ արտահայտություններեն, բայց չմոռանանք գրաբարին հուռթի շտեմարաններեն օգտվիլ մանավանդ: Ինչո՞ւ մեր հացը գետին ձգենք ու մուրացիկ, ուրիշի հետևեն վազենք:
Ղ. Ալիշան
Ղևոնդ Ալիշան
Եղիշե
Ում հոգիները թուլացած են երկնավոր առաքինությունից,սաստիկ երկյուղի մեջ է ընկած (նրանց) մարմնի բնությունը. Ամեն հողմից շարժվում է և ամեն խոսքից վրդովվում և ամեն բանից դողում.այդպիսի մարդը երազական բաներով է անցկացնում իր կյանքը,իսկ մահվան ժամանակ էլ անդառնալի կորստյան է մատնվում:ԻՆչպես որ հնում մեկն ասել է՝
չհասկացված մահը մահ է, հասկացված մահը՝ անմահություն:Ով որ չգիտե, թե ինչ է մահը, վախենում է մահից, իսկ ով գիտե մահը, նրանից չի վախենում:
Եվ այս բոլոր չարիքները մարդու միտքն են մտնում անուսումնությունից: Կույրը զրկվում է արեգակի ճառագայթներից, իսկ տգիտությունը զրկվում է կատարյալ կյանքից:
«Վարդանի և հայոց պատերազմի մասին» աշխատությունից Եղիշե
Սխալների դեմ պայքարելը ինքնին արվեստ է և գիտություն:
Փիլիսոփայությունը պետք է առաջնորդի մարդուն դեպի ճշմարիտ գիտելիքը և սովորեցնի ինչպես խուսափել չարից:
Զարմանքը փիլիսոփայության սկիզբն է:
Բարին նախընտրելի է, քան ճշմարտությունը, որպես ավելի ընդհանուր և համապարփակ մի բան, որովհետև այն ամենն, ինչ ճշմարիտ է, բարի է, բայց ամեն մի բարի բան ճշմարիտ չէ, որովհետև երբեմն պատահում է, որ սուտն էլ է բարի լինում:
Դ. Անհաղթ
Դավիթ Անհաղթ
Խաչատուր Աբովյան
Ապրել ու մեռնել հայրենիքի համար.ահա խնդիրը, որ իբրև նպատակ՝ ես ընտել եմ ինձ համար իմ մանկության օրերից:
Մեկ ազգի պահողը, իրար հետ միացնողը լեզուն ա ու հավատը:
Լեզուդ փոխի´ր, հավատդ ուրացի´ր, էլ ընչո՞վ կարես ասիլ, թե որ ազգիցն ես:
Էն վայրի ազգերն էլ իրանց սոպռ (կոպիտ, անտաշ) լեզուն աշխարհքի հետ չեն փոխիլ:
Հայոց ազգը արարած աշխարհքին հավիտյանս հավիտենից կարող է համարձակ ցույց տալ,թե ինչքա՛ն հոգի ունի, ինչքա՛ն կամաց զորություն,սրտի հաստատություն...Հայոց ազգը անուն էլ ունի
ու իրան հավատն ու լեզուն մինչև էս օրը իր արնի գնովը պահեց, հաստատեց, որ մեկ ազգ էլ ա էսպես օրինակ չունի:
Խ. Աբովյան
Ժողովուրդն է ամենամեծ ստեղծագործողը, գնացեք ու սովորեք նրանից
Հայ երաժշտությունն իր մեջ կսնուցանե ոգին իր իսկ ցեղին, որովհետև երաժշտությունը ամենեն մաքուր հայելին է ցեղին:
Մենք ի՞նչ գիտենք՝ ինչ է ուզում հայի հոգին։ Մենք վիճաբանում ենք, թե ինչու է օտարն ասում, թե հայը չունի ինքնուրույն երաժշտություն, երբ մեր մտավորականությունն ամեն տեղ հայ երգի անվան տակ հայերեն բառերով ռուսական ռոմանսներ, իտալական մեղեդիներ կամ տաճկական բայաթիներ է երգում։ Էլ ինչու՞ պետք է օտարը գիտենա, թե որն է քո երգը, երբ Պոլսում հայ տիրացուները հարուստ ամիրաներին դուր գալու համար կլկլացնելով պատարագ են երգում՝ նմանեցնելով տաճկական եղանակներին։
Կոմիտաս
Կոմիտաս
Վահան Տերյան
Եթե հիրավի այսօր պարզված է հայության սիրտը դեպի ապագան, եթե հիրավի հավատում է նա իր ապագային, ապա իր հայացքը ոչ միայն դեպի Վան կամ Էրզրում պիտի ուղղի, այլ իր ներսը, իր հոգու խորքը՝ տեսնելու համար, թե կա՞ արդյոք իր մեջ այն ամենը, որ կենդանություն է ներշնչում մեր նյութական հայրենիքին, այդ Վան եւ Մուշ եւ Էրզրումին:
Քննեցեք ձեր սիրտը եւ նայեցեք, թե կա՞ արդյոք այնտեղ հավատ, որով պիտի
կենդանանա մեր այդ Հոգեւոր Հայաստանը. եթե չկա, ապա զուր են ձեր ջանքերը
նյութական Հայաստանիհամար… Նա չի կենդանանա: Նա հոգո՛վ միայն կարող է կենդանի լինել: Դատարկ խոսքեր են մեր փոքր ազգ լինելու
մասին հնչող ճառերը. ո՛չ բելգիացիք են մեծ ազգ, ո՛չնորվեգացիք, մինչդեռ որպիսի դյութական անուններ են դրանք, որքա՜ն սիրելի ոչ միայն իրենց՝
այդ երկրների զավակների, այլեւ մեզ եւ ուրիշների համար…
Վ. Տերյան
Կյանքիդ ժամերն ապրիր այնպես, որ այդ քաղցր ժամերին ոչ քեզ, ոչ էլ կողքիդ ապրողներին չդիպչեն ապականությունն ու մահը: Ամենուրեք փնտրիր բարին ու հենց հայտնաբերես, հանիր լույս աշխարհ իր թաքստոցից, թող բարությունը լինի անկաշկանդ և չամաչի ինքն իրենից: Աչքի լույսի պես պահիր, փայփայիր մարդկայնությանամենաչնչին նշույլներն անգամ, քանի որ դա է ընդդիմանում մահվանը, թեև անցավոր է: Ամեն ինչի մեջ գտիր լուսավորը, այն ինչ չի կարող արատավորվել: Եթե մեկնումեկի սրտում առաքինությունը պահ է մտել ահով ու կսկիծով` արար աշխարհի ծաղր ու ծանակից մազապուրծ եղած, քաջալերիր նրան: Մի խաբվիր արտաքին տպավորությամբ, որովհետև դա վայել չէ պայծառատես աչք ու բարի սիրտ ունեցողին:
Ոչ մեկին մի ենթարկվիր, բայց և ոչ մեկին էլ քեզ մի ենթարկիր: Հիշիր, որ ամեն մարդ քո նմանակն է:
Վ. Սարոյան
Վիլիամ Սարոյան
Հովհաննես Թումանյան
Ոչ մի պաշտոն կամ կոչում չկա, որ հավասար լինի և կարելի լինի համեմատել մարդ կոչումի հետ:
Երեք բան երբեք չեն վերադառնում' արձակված նետը, ասված խոսքը և անցած օրերը:
Մեծ գաղափարները մարդկանց մեծացնում են, զորացնում, ազնվացնում են… Բայց դրա համար պետք է մարդու գլուխը էնքան մեծ ու բանական լինի, որ մի մեծ գաղափար մտնի նրա մեջ ու մերվի: Դժբախտաբար մեծ մասամբ էդպես չի լինում, գաղափարը չի մտնում գլխի մեջ, այլ գլուխն է մտնում գաղափարի մեջ…
Անցյալի պատմությունը մի լուսատու լապտեր է, որ ամեն մի ժողովուրդ ձեռքին պետք է ունենա իր ճամփեն անմոլոր գնալու համար:
Հ. Թումանյան
Մեծերը փառքի հետևից չեն վազում: Փառքն ինքն է փնտրում նրանց ու գտնում:
Դարը մեզ մուրհակ է տալիս,- բայց այդ փակ մուրհակի հատուցումը: Սերունդնե՛րն են ճշտում ապագա- և շատե՜րն են սնանկ հռչակվում:
Այգը բացվեց աշխարհում, երբ դու դեռ քերթող էիր լոկ,- Այժմ կեսօր է արդեն,- ժա'մ է դառնաս իմաստուն:
Եթե ճշմարիտ բանաստեղծն է խոսում, լռում է նրա կենսագրությունը:
Ընթերցողի մասին բնավ չմտածելն անկարել է, շատ մտածելը` կործանարար:
Ե. Չարենց
Եղիշե Չարենց
Մարդը ձգտում է նրան, ինչ անհնար է: Հետո էլ սկսում է ողբալ, թե ինչու է անհնարը անհնար:
Ծեր տղամարդը հին գինի է, իսկ ծեր կինը՝ հին ջուր:
Փողը մի օվկիանոս է, որի մեջ խեղդվում են վախը, սերը և պատիվը:
Կանանց խոսել սովորեցնելու հազար ու մի հնարքներ կան, լռեցնելու՝ ոչ մի:
Միտքը մեռցնում է զգացմունքը, բայց երբեմն երկուսն եղբայրացած միմյանց հետ տիեզերք են գրկում:
Ա. Իսահակյան
Ավետիք Իսահակյան
Անհնար է ապրել առանց հիասթափման, ինչպես որ ընթանալ առանց սայթաքումի, գործել՝ առանց սխալի, մեծանալ առանց հագուստի կարճությունն ու նեղությունը զգալու։ Ճիշտ այդպես էլ՝ ստվեր չի լինում լոկ այնտեղ, որտեղ լույս չկա, որտեղ համատարած մթություն է, և տաքության զգալու համար պարտադիր է առկայությունը սառնության։
Իսկական բանաստեղծություն գրելը ինքնազատագրման պես մի բան պիտի լինի:
Չլինել ժամանակից դուրս, բայց լինել ժամանակից վեր...
Հանդիպումը բաժանումի սկիզբն է հենց…
Պ. Սևակ
Պարույր Սևակ
Հաղթիր ազնվությամբ ու պատվով, պարտվիր արժանապատվությամբ:
Ծերունիները սովորաբար չեն գայթում: Նրանք քայլելու մեջ հասուն փորձ ու մանկան զգուշություն ունեն:
Մի քիչ ավելի ծարավի լինել քան մենք ենք, օժտվելու տարիքում մեզ մի քիչ ավելի օժտել, համայնքին այսքան չապավինել, տկարությունն այսքան չհանդուրժել, մի հրեայի, մի գերմանացու չափ աշխատել մեր միավորի, մեր երեխայի վրա... ապա՝ երկու օրվա հաց ու երկուօրյա ընթացքի հեռանկար,- և դու տես, թե քո չարը, իմ անկարը, Թումանյանի դառնացածը աչքներիս առջև ինչպես է դառնում աշխարհի ամենաբարի, ամենասիրելի ժողովուրդը. երկու օրվա հաց.մի քիչ ջանք ինքներս մեզ վրա և ընթացքի երկուօրյա հեռան կամ հեռանկարի թեկուզ պատրանք՝ և տես թե ինչ շիտակ, արդարամիտ, ինչ քաջ ժողովուրդ է բարձրանալու՝ իմ որդիների ժողովուրդը:
Հ. Մաթևոսյան
Հրանտ Մաթևոսյան
Ի՞նչ զգացմունք, ի՞նչ երջանկություն կարող է հասնել մայրական զգացմունքին,
մայրական երջանկությանը։ Ամեն ինչ, ամեն տեսակ զգացմունք խախուտ ու անցողական է, բացի մայրական
զգացմունքից։
Ի՞նչ բան է սերը՝ հանրածանոթ սերը մայրակաան զգացմունքի առաջ –մի թշվառ, շուտ բռնկվող ևշուտ էլ մարող թղթերի բոց գարնանային արևի հարատև պայծառ ճառագայթների հանդեպ։
«Բավական չէ, որ գրականությունը ցույց տա միայն այն, ինչ որ կա կյանքի մեջ. պետք է ցույց տա և այն,
ինչ որ չկա և ինչ որ ցանկալի է, որ լինի...»:
Նար-Դոս
Նար - Դոս
Լևոն Շանթ
Այո, կրնանք, կրնա պատահիլ: Կռվի մեջ նետվողը և կվիրավորվի, և կրնա մեռնիլ:
Բայց մեռնելեն վախեցող ժողովուրդը ոչ կրնա ապրիլ ու դիմանալ, ոչ ալ իրավունք ունի ապրելու, իբրև ուրույն գոյություն,
իբրև ջոկ անհատականություն: Եվ իր վախովը ան չազատիր մեռնելե. միայն կմեռնի քաշքշվելով, հյուծվելով,
արհամարհվելով ու ոտքի տակ երթալով:
Ազատությունը չեն տար, ազատությունը կխլվի:
Ինձ համար ոչինչ ու անհրաժեշտ բան մըն է կյանքը, երբ չկա աշխատանք,
մաքառում, ձգտումներ ու կիրք, հուզում ու ծրագիր:
Արթունների աշխարհը ընդհանուր է ու միասնական, երազի մեջ ամեն մեկը գնում է իր ճանապարհով:
Լ. Շանթ
Ի՞նչ է սերը.
_ Մոխրի տակ ծածկված կրակի մը պես է, զոր որչափ ավելի զգուշությամբ պահես այնչափ ավելի կը դիմանա.
անցնելու համար պետք է երբեմն հով առնե:
Աստված ինչո՞ւ համար ամենեն վերջը կինն ստեղծեց.
_ Վախենալով, որ չըլլա թե իր գործին ալ մատ խառնելով տակն ու վրա ընե:
Ճշմարտությունն խոսիլն դժվար է, լսելն՝ ավելի դժվար, իսկ զայն հասկցնելն՝ ամենեն ավելի դժվար:
Հ. Պարոնյան
Հակոբ Պարոնյան
Շահան Շահնուր
Կռիվը սրբազան բան է, ճակատամարտը երբեմն նույնիսկ օգտակար. անոնցմե
ազգ մը դուրս կուգապարտվածկամ հաղթական, սակայն երկու պարագային ալ
դուրս կուգա: Բայց նահանջը հոգիներու, գլխի պտույտ տվող զառիթափին վրա,
սանահանջը կջնջե, կանհետացնե ամեն բան… Հայը ունի զմայլելի բանաստեղծներ, բայց ո’չ գրականություն, Աստված` ոչ
դիցաբանություն, խնկելի հեղափոխականներ, բայց ոչ’ հեղափոխություն, հայը ունեցած է ազատություն, երբեք`անկախություն: Կը նահանջեն ծնողք, որդի, քեռի, փեսա, կը նահանջեն բարք, ըմբռնում բարոյական, սեր: Կը նահանջե լեզուն: Եվ մենք դեռ կնահանջենք բանիվ և գործերով, կամա և ակամա, գիտությամբ և անգիտությամբ. մեղա մեղա Արարատին: Եղան հայեր, որոնք իրենց մորթը փրկելու համար վճարեցին ոսկի, եղան անոնք, որոնք լքեցին տուն, տեղ, երկինք, եղան դեռ վատեր, որոնք ուրացան ազգ ու լեզու և հերոսներ, որոնք տվին արյուն, կյանք, օր ու արև:
Շ. Շահնուր
Մեր մարմինը կը դառնա հազար ու լարերով հսկա նվագարան մը, երբ կինը կը մոտենա լարերուն, որպես վարպետ տավղահար: Առանց այդ մատներուն, մարմինը պիտի մնար նվագարան մը միայն առանց երաժշտության: Երբ կինը կը մոտենա այս լարերուն, ամեն բան կը ստանա ցոլք, կը ստանա ջերմություն, իսկ լռությունը կը ստանա խորք և իմաստություն, և մենք այդ իմաստության ճանապարհով է , որ կը հասնինք մեր մեջ Աստված մը զգալու անսահման երանության:
Սերը Աստծո շունչն է, և մենք կը դառնանք անանձնական, ինչպես Աստված ինքն է տարածված, ինչպես Հիսուս ինքն է նկանակի ու գինիի նման բաշխված: Ինչպես խաղողին ողկույզը արևի տակ խլրտանքը կը զգա հասուննալու և ծանրանալու համար, այնպես ալ սերը մարմնին կուտա բարկ հեշտանքը հասուննալու և դարձնելու մեր հոգին կատարյալ:
Համաստեղ
Համաստեղ
Ամեն անգամ, երբ մեկն ուզում է մեկ ուրիշին ավելի աշխատեցնել առանց նրա ռոճիկը բարձրացնելու,
շողոքորթում է նրան, խնկարկում ու ասում, որ վստահում է:
Ապրելու համար մի ելք կա միայն: Քեզ զիջում են միայն այն դեպքում, երբ քո կարիքն են զգում: Իսկ եթե չէ,
բարի ճանապարհ: Նշանակում է՝ նախ պետք է օգտակար դարձնես քեզ, ապա՝ անհրաժեշտ:
Մայրերը ամեն ինչ գեղեցկացնելու առանձնահատուկ ձիրք ունեն: Շնորհիվ նրանց, և հաճախ միայն նրանց համար:
ծնված օրվանից մենք դառնում ենք առասպելական անձնավորություններ:
Շ. Ազնավուր
Շառլ Ազնավուր
Հոգու հիվանդություն ունեն ժողովուրդները, երբ բողոքում են իրենց հայրենիքից:
Փոքր ազգերը պարտադրորեն ավելի հայրենասեր պիտ լինեն, քան մեծերը, մենք՝ ավելի, քան բոլորը:
Մի ժողովուրդ, որի որդիները հավասար չեն օրենքի եւ մահվան առջև` հաղթական հայրենիք չի ունենա:
Իմ ազգային դաւանանքը թոյլ չի տալիս թշնամանք տածել դէպի որեւէ հայ մարդ:
Ապագան վտանգված ժողովուրդների վերջին խաղաթուղթը — վերադաստիարակությունն է:
Ապստամբ ժողովրդին միայն Աստուած կարող է յաղթել:
Մայրերի ափի մեջ պիտի փնտրել ազգերի ճակատագիրը:
Չկայ, կեանքն ազգին եւ հայրենիքին պատարագելու չափ մեծ երջանկութիւն չկայ աշխարհում:
Գ. Նժդեհ
Գարեգին Նժդեհ
Շիրվանզադե Խանզադյան
Օտյան Դուրյան
Հարուստներին պետք է խղճալ, նրանք շրջապատված են բարիքներով, որոնք, սակայն, չեն թափանցում նրանց հոգիների մեջ:
Մ. Նալբանդյան
Դաստիարակելու համար ոչ թե երկար ժամանակ է հարկավոր, այլ կարճ ժամանակի խելացի օգտագործում:
Ղ. Աղայան
Այնտեղ՝ որտեղ բոլորը սապատավոր են, գեղեցիկ կազմվածքը դառնում է այլանդակություն:
Ռ. Պատկանյան
Մարդն է անցնում, ոչ թե ժամանակը: Որովհետեև չի կարող անցնել այն, ինչ չկա, և «ժամանակը» մոլորված
մարդու ինքնամխիտար հեյրուրանքն է...
Վ. Փափազյան
Նալբանդյան Աղայան
Պատկանյան Փափազյան
Ոչ մի հանցանք այնքան քստմնելի չէ, որքան հոգական հանցանքները:
Շիրվանզադե
Միայն քնած, միայն ինքնամոռաց վիճակում է մարդ ազատ ու ինքն իրենը:
«Թագուհին հայոց» պատմավեպից Ս. Խանզադյան
Երջանկութիւնը կը նմանի ճափոնական այն տուփերուն, որոնց մէկը երբ բանաս, մէջը երկրորդ տուփ մը կը գտնես, ան ալ կը բանաս, դարձեալ տուփ մը կը գտնես, միշտ իրարմէ ավելի պզտիկ, մինչեւ որ վերջին տուփին կը հասնիս, ան ալ կը բանաս եւ կը տեսնես, որ մէջը պարա՜պ էե…
Ե. Օտյան
Ստակը չեմ ատեր, բայց գրիչը կը սիրեմ. սփոփում է նա ինձ այս անձուկ կացության մեջ:
Պ. Դուրյան