Ամեն գիշեր իմ պարտեզում
Լալկան ուռին, հեզ ուռին
Վշտատոչոր լաց է լինում,
Լաց է լինում իմ ուռին:

Եվ սըրբում է առավոտու
Կույս արևը նազելի
Հուր ծամերով հեգ ուռենու
Արցունքները բյուրեղի…

1891

Ալեքսանդրապոլ

 

 

Արևն իջավ սարի գըլխուն,

Դար ու դաշտում լույս չըկա.
Հավք ու թըռչուն մըտան խոր քուն, -
Ա˜խ, ինձ համար քուն չըկա:

Լուսնյակն ընկավ երթիկից ներս,
Կըշեռքն ելավ երկընքում,
Զով հովերն էլ մըթընշողես
Աստղերի հետ են զըրցում:

Սիրո՛ւն աստղե˜ր,  անուշ հովե˜ր,
Յարըս ո՞ւր է` էս գիշեր.
Պարզ երկընքի նըխշուն աչե՛ր,
Յարիս տեսա՞ք էս գիշեր:

Լուսը բացվավ, դուռը բացվավ,
Ամպ ու զամպ է, - թոն կուգա.
Ալ ձին եկավ, անտեր եկավ,
Ա˜խ, յարս ո՞ւր է, տուն չի գա…

1891
Էջմիածին

 

 

Անհուն եթերից, աստղի'կ լուսափայլ,
Երբ դու տեսնում ես մեր ոչնչություն,
Երկրային կյանքի խավարն ու մըռայլ,
Անմեղ զոհերի հառաչն ու արյուն,-

 

Նըսեմանում է հայացքըդ փայլուն,
Ճնշում է և' քեզ թախիծ դառնագին,
Դու աղոթում ես և լուռ արտասվում.
-Օ˜, նախանձում եմ ես քո արցունքին:

1891
Էջմիածին

 

 

Ա˜խ, ուռենի, վշտիս ընկե՛ր,
Գթոտ երկրի հառաչանք.
Սփռիր վերաս դողդոջ ստվեր
Անհույս սրտիս սփոփանք:

Անամպ երկի՛նք, սիրուն գիշե˜ր,
Լուսնի շողե˜ր ու աստղե˜ր.
Ես տխուր եմ, սփոփեցեք
Մռայլ սիրտս վշտաբեկ:

1892

Էջմիածին

 

 

Անտուն գիշերներ

Անտուն գիշերնե˜ր,
Անքուն գիշերնե˜ր,
Քուրի'կ, քեզ համար,
Այրված քո սիրով,
Կարոտիդ հըրով,
Ես շա'տ լացեցի,
Ես շա'տ տանջվեցի –
Անտուն գիշերնե˜ր
Անքուն գիշերնե˜ր…

1893

 

 

Ապրում եմ մենակ, մարդկանց մեջ օտար,
Նրանց աչքերը ինձ չեն ողջունում.
Մարդկանց սըրտերը փակ են ինձ համար
Եվ նրանց հոգին ձայնըս չի լսում…

Իմ ընկերները – իմ խոր մըտքերն են,
Որ վեհ թևերով անհունն են պատում.
Այն վառ աստղերը – գըթոտ աչքերն են,
Որ վըշտիս ժամին ինձ քաղցր են ժպտում…

1894
Լայպցիգ

 

 

Անհուն երկնում աստղերն անշեջ,
Գիտե'մ, շա˜տ են ինձ սիրում.
Վարդ – արշալույսն ամպերի մեջ
Ամենից շուտ ինձ է գըրկում.
Ե՛ս էլ, ե'ս էլ ձեզ իմ սըրտում
Գըրկած, պատած պաշտում եմ.
Դուք իմ սերն եք, իմ ընկերն եք,
Ես ձեր երգող շողիկն եմ:
- Ա˜խ, մենք շա˜տ խորն ենք,
Շատ բա˜րձր ու պայծառ.
Եվ մեզ համար
Երբե˜ք, երբե˜ք մահ չըկա…

1895

 

 

Ամպի մովը ընկավ ծովը`
Շափաղ դիպավ քարափին.
Կըշընկշընկա սուսան – հովը.-
Ես նըստեր եմ ծովափին:

Վազեց մարալն դուման – սարեն,
Ծովում լողցավ ու արծավ,
Վազեց աղբերս թըշնամու դեմ`
Գիշերն անցավ, չըդարձավ:

Ջա՛ն, մարա՛լ ջան, ասա` էսօր
Աղբերս ո՞ւր ա, - չե՞ս տեսեր,
Նեղն է՞ ընկեր, հասնիմ էնոր,
Մեջքըս դեմ տամ քանց ժեռ – լեռ…

1896
Երևան

 

 

Արտուտն` ուսին, վարդը` սրտին,
Գարունն եկավ, ջա'ն գարուն,
Տուղտը` ծոցին, աստղը` ճակտին,
Գարունն եկավ, ջա'ն գարուն…

Արտուտն անուշ երգում է սեր,
Սիրտըս լո˜ւռ է, քանց ձըմեռ,
Էս ի՞նչ կարմիր վառ արև' է,
Սիրտըս մո˜ւթն  է, քանց գիշեր:

1897

 

 

Աշնան պղտո՛ր, պղտո՛ր ամպեն
Արցունքի պես թոն կըգա.
Ա˜խ, ո՞ւր կերթա իմ սև ճամփեն,         
Ա՛յ բախտ, մի՞թե վերջ չըկա:                  

Արդյոք վշտոտ, չոր գլուխըս
Ո՞րտեղ պիտի քուն մտնի.-                    
Սիրած, կարոտ սրտի՞ վրա,                    
Թե՞ դաշտի մեջ ամայի…                       

Ա˜խ, աչքերըս ո՞վ պիտ ծածկե,-
Անգին մա՞յրըս` համբույրով,       
Թ՞ե ձյունն ու հող` քամին ծածկե     
Տատրակների վույ – վույով:    

1897
Հառիճ

 

 

Ամպի փեշով մեկ հավք անցավ,
Անուշ կանչեց իմ յարին.-
Անուշ ձենով սիրտըս լըցվավ.
Յարըս անցավ, կուժն ուսին:

Էս աղբուրը գըլգըլալով
Քարփեն ծո՛ւփ - ծո՛ւփ կըփըռվի
Ծով – ծամերըդ ալի՛ք - ալի՛ք
Մարմար կըրծքիդ կըփըռվի:

Ա˜խ, նազիկ ջան, եղնիկ – աղջիկ,
Նարին կուրծքըդ թող պագեմ.
Սերըս բոց է, սիրտըս խոց է,
Վառ – պաչերըդ  դարման են;

Չէ ո՛ր, յա՛ր ջան, դավրըդ կերթա,
Կուրծքըդ նըշխուն, շարմըղուն
Հող ու մոխիր պիտի դառնա,
Զուր ինչո՞ւ ես խընայում…

1897
Մարմաշենի վանք

 

 

Ա˜խ, ալ – վարդի, սիրո վարդի
Չո՛ր փշերը մնացին…
Էն փշերը մատաղ սիրտըս
Քրքրեցին ու կերա˜ն.
Կարմիր – կանաչ իմ օրերըս
Սիրո սգով սևացան…
Ա˜խ, ափսո˜ս իմ գարուն կյանքիս
Սո˜ւր փշերը մընացին…

1897
Ալեքսանդրապոլ

 

 

Ա˜խ, իմ ճամփես մոլոր գընաց,
Անտակ ծովին դեմ առա.
Վա˜խ, իմ սերըս անցա˜վ գընա˜ց,
Ետ կանչելու ճար չըկա:

Դումանն եկավ, ծովը ծածկեց,
Էն խաս հավքերն ի՞նչ եղան.                                             
Դարդը եկավ, սիրտըս ծակեց.
Էն ալ – վարդերս ի՞նչ եղան:

Ա˜խ, խաս հավքերն ծովում խեղդվան,
Ագռավն վըրես կըղռռա,
Սիրուս զառ – վառ վարդերն թոռման,
Բլբուլս անթև կըսըգա…
1897
Հառիճ

 

 

Ա˜խ, մեր սիրտը լիքը դարդ, ցավ,
Օր ու արև չըտեսանք.
Վա՛խ, մեր կյանքը սևով անցավ,
Աշխարհից բան չիմացանք:

Հարուստ մարդիկ կուտեն – խմեն
Աշխարհի ճոխ սեղանից.
Մենք աշխարհի խորթ տըղերքն ենք,
Մեզ փայ չըկա աշխարհից;

Խեղճ աղքատի հոգին դուրս գա,
Քարից – հողից հաց քամե.
Բեռով հացը հարըստին տա, -
Հարուստն իշխե, վայելե:

Խեղճ աղքատը դառը դատի, -
Դատարկ նըստի … Է˜յ աշխարհ,
Էլ ինչո՞ւ ես քարը թողնում
Քարի վըրա, քար - աշխա՛րհ:

Ա˜խ, մեր սիրտը լիքը դարդ, ցավ,
Օր ու արև չըտեսանք.
Վա՛խ մեր կյանքը սևով անցավ,
Աշխարհից բան չիմացանք:

1898
Օդեսա

 

 

Արևելքից մի հավք եկավ
Ոսկի հակինթ թևերով, -
Վառ արևի խորքից եկավ
Աշխարհով մեկ` ձայն տալով.

- ‹‹Ես եմ կյանքը. – կյանքն է երազ
Մեծ քնի մեջ աշխարհի.
Մարդն է ոգի, մարդն է ղողանջ
Մեծ զանգի մեջ աշխարհի››:

Եվ իմաստուն հավքը ճախրեց,
Թռավ դեպի արևմուտք.
Եվ  թևաթափ լուռ մխրճվեց
Մահվան ծովում` սև ու սուգ…
1899
Ղազարապատ

 

 

Այն  վառ աստղերը, որ ջինջ երկնքից
Իմ սրտի խորքում բուրմունք են ծորում,
Լուռ ասում են ինձ.
- ‹‹Տես մեզ. – մենք անվերջ, անհուն երկնքում
Միշտ թափառում ենք.
Ի˜նչպես կարող է վեհ, վսեմ ոգին
Կապվի, շղթայվի
Իր ստրուկների և տերերի հետ.
Ե՛լ և թափառի'ր, ո՛վ ազատ ոգի …››
- Այսպես են խոսում վառ աստղերն ինձ հետ …

1899

 

 

Ա˜խ, ես սիրու ճամփի ափում
Մենակ բուսած վայրի վարդ եմ.
Անց ու դարձի փոշին ծփուն
Վերաս իջած, կորած վարդ եմ:

Սիրունները պարտեզների
Քնքուշ պահած վարդն են սիրում.
Ես հուր – վարդն եմ ժեռ սարերի`
Սերս հասած արևներում:

Անց ու դարձող ինձ չի նայում,
Իսկ ես սիրու ծով – ծարավ եմ.
Ծարավ սիրտս փշեր բուսցուց,
Հիմա չար եմ ու նախանձ եմ …

1899 
Ժընև

 

 

Ա˜խ, անհուն սեր ես ունեի սրտիս մեջ,
Եվ վառ հավատ, ու բյուր հույսեր ունեի,
Բարձրաթռիչ, ինչպես արծիվ վեհափառ,
Կըսուրայի զառ թևերովս երկնի մեջ.

Ես ունեի չքնաղ ցնորք իմ հոգում,
Կըսիգայի մարդկանցից վե˜ր, երկրից վե˜ր.
Սավառնաթև, ինչպես արծիվ սևաթույր,
Շքեղ ցնորք ես ունեի իմ հոգում.

Բայց ցնորքս մնաց մենակ կյանքիս մեջ, -
Քանզի մարդիկ, որ դժմիտ են ու դաժան,
Խորտակեցին, հոշոտեցին իմ սիրտը
Եվ ցնորքը սոսկ թողին ինձ կյանքի մեջ…

1899