Միապետություն/ բռնապետություն/ 

դեմոկրատիա

 

1. Ինչպե՞ս կարող եք դեմոկրատասեր մեր հասարակությանը համոզել, որ հավասարության քողի տակ ծվարած դեմոկրատիան փտած համակարգ է:

ՊԱՏԱՍԽԱՆ. Դեմոկրատիան շատ շատերը մարդկության բարձրագույն նվաճումն են համարում։ Դրա արժեքը կասկածի տակ դնելն, իսկ, սրբապղծություն է շատերի համար, նույնիսկ, այն համատարած իրողությունն աչքների առաջ, որ դեմոկրատական կառավարում որդեգրած երկրների մեծամասնությունը բռնապետությունների են վերածված, հիմնականում, թույլ ու անկազմակերպ բնակչությամբ, ուր ժողովրդի կարծիքը համարյա հաշվի չի առնվում, ուր ժողովուրդը չի կարողանում որևէ կերպ մասնակցել պետության կառավարմանը, ուր պետության կառավարումն իրականացնում են միայն իշխանության ձգտող կուսակցությունները, փողատերերը, և այլն, որոնք իրականում հետապնդում են նեղ անձնական ու խմբակային շահեր։

Մարդիկ, միաժամանակ, անտեսում են այն իրողությունը, որ ժամանակակից միապետությունները կայուն ու բարգավաճող երկրներ են։ Ի դեպ, ներկայումս, աշխարհում քառասունչորս միապետություն կա։ Ոչ մեկում չկան ժողովրդական ընդվզումներ։ Մարդիկ ապրում են խաղաղ ստեղծագործ աշխատանքով, հաշտ ու երջանիկ։ Ի դեպ, Բութանի թագավորությունում կա երջանկության մինիստրություն։ Այն պարբերաբար հարցում է անցկացնում բնակչության շրջանում բացահայտելու և միապետին ներկայացնելու բնակչության երջանիկ ու դժբախտ մարդկանց տոկոսը։ Քանի որ միապետն, ընդհանրապես, իր երկրի հիմնական տերն է, ապա գերդաստանի նահապետի ես, շահագրգռված է կայուն ու հզոր երկիր ունենալ, նաև, երջանիկ ու նվիրված ժողովուրդ։

Ի հակադրություն, դեմոկրատական կառավարման համակարգը երկրի հիմնական տեր չի ենթադրում։ Կան միայն ժամանակավոր կառավարիչներ։ Հետևաբար, կա ժամանակավոր ուտող փախնողների առաջացման միջավայր։ Իսկ եթե այն կա, ապա կառաջանան և նրանք` կաշառակերներն ու բոլոր տեսակի հանցագործները։ Կոռուպցիան դեմոկրատական կառավարման համակարգի ամենահիմնական ուղեկիցն է։ Իսկ երբ վերևներում համատարած կոռուպցիա է, նույնը կլինի, նաև, ներքևներում։

Ինչպես ասվեց, միապետական կառավարման համակարգում կա երկրի հիմնական պատասխանատու` միապետը։ Նա է նշանակում, կամ հաստատում բոլոր պաշտոյանաներին։ Հետևաբար, միապետն է պատասխանատու ցանկացած պաշտոնյայի լավ կամ վատ արարքի համար։ Ընդհանրապես` երկրի ընդհանուր իրավիճակի համար։ Միապետական համակարգում չկա ժամանակավոր ուտող փախնողների` կոռուպցիայի, միջավայր։ Կոռուպցիայի եզակի դեպքերը բացառված չեն։ Բայց, եթե այն անընդհատ բնույթ ստանա, ապա մարդկանց դժգոհությունն իրավացիորեն կուղղվի երկրի հիմնական պատասխանատուի` միապետի, դեմ։

Իսկ, թե ինչ երաշխիք կա, որ մեր` հայ, իրականության մեջ չի ծագի համատարած կոռուպցիա, եթե, նույնիսկ, անցնենք միապետական կառավարման, ապա ասեմ, որ իմ կազմած Միապետական Հայաստանի Սահմանադրության մեջ, ի թիվս մարդու արժանապատվությունը պաշտպանող այլ հոդվածների, ամրագրել եմ հպատակների զենք կրելու, նաև` զինված ապստամբության իրավունքը։ Այն նույն իրավունքը, որ նրանք ունեին Նահապետ Հայկի ժամանակ։

Բայց, դառնալով դեմոկրատական կառավարման համակարգին` այն իրեն ներհատուկ շատ մեծ թերություններ ունի։

Նախ` բոլորը չեն կարող իմաստուն լինել։ Մարդկանց մեծամասնությունը, թեկուզ հենց տարիքի բերումով, երկրի կառավարման համապատասխան փորձ ու իմաստնություն չունի։ Հետևաբար, մեծամասնության կարծիքը կամ ընտրությունը չի կարող միշտ ճիշտ լինել։

Երկրորդ` ոչ իմաստուն մեծամասնությունը հնարավորություն ունի կառավարման կլծակների մոտ բերել իր ներկայացուցչին ու զավթել իշխանությունը։ Իսկ, եթե այդ մեծամասնությունը տգետ ու հանցագործ է, ապա կառավարման լծակների մոտ կհայտնվեն տգետներ ու հանցագործներ։ Դեմոկրատական կառավարման համակարգում չկան տգետ մեծամասնության կողմից կառավարման լծակները զավթելու հնարավորությունը կանխարգելող մեխանիզմներ։

Երրորդ` դեմոկրատական կառավարման համակարգը անարդյունավետ է։ Նույնիսկ, եթե կառավարման լծակների մոտ են հայտնվել հասարակության ընտիր անդամներ, քվեարկության ճանապարհով որևէ հրատապ որոշման հանգելու համար անհամաչափ շատ ժամանակ կպահանջվի։

Իսկ, եթե հաշվի առնենք տգետ մեծամասնության ներկայացուցիչների առկայությունը, ապա անհնար է պատկերացնել որևէ իմաստուն որոշում։ Իսկ կոռումպացված ներկայացուցիչների որոշումները կլինեն միայն սեփական գրպանին ի նպաստ։

Չորրորդ` դեմոկրատական կառավարման համակարգը վնասակար է։ Այն հասարակության բոլոր անդամներին կտրում է իրենց հիմնական գործից` ստեղծագործ աշխատանքից, ու համարյա մշտապես գամում երկրի կառավարման գործին, թեկուզ հենց տարբեր մակարդակների ներկայացուցիչնեի ընտրություններով, ու խճճում նրանց կառավարման խնդիրների հորձանուտում։

Եթե դեմոկրատիան արդյունավետ համակարգ լիներ, ապա նույն այն երկրները, որոնք մեզ հորդորում են որդեգրել դեմոկրատական կառավարում, ապա իրենց երկրներում վաղուց հրաժարված կլինեին միապետությունից։ Չմոռանանաք, որ արևմտյան աշխարհի շատ երկրներ միապետություններ են` Նորվեգիան, Դանիան, Շվեդիան, Հոլանդիան, Բելգիան, Լյուքսեմբուրգը, Մոնակոն, Լիխտենշտեյնը, Անդորրան, Իսպանիան, Ճապոնիան ու Մեծ Բրիտանիան Կանադայի, Ավստրալիայի ու Նոր-Զելանդիայի հետ միասին։ Նույնիսկ, Վատիկանն է միապետություն։ Պապը Վատիկան Քաղաքի միապետն է։

2. Դուք գրում եք, որ դեմոկրատիայի պատճառով մենք կորցրինք մեր անկախությունը: Իսկ բոլորն ասում են, որ դեմոկրատիան բերեց մեզ անկախություն, մեր անկախության հիմքն է:

ՊԱՏԱՍԽԱՆ. Ես միայն ասել եմ, որ երկիրը չի կարող անկախ լինել, եթե իր պետության հիմքում օտարի գաղափարախոսությունն է։ Մեր դեպքում` դեմոկրատիան։

Ամեն պետություն կառուցվում է որևե ուսմունքի հիման վրա, կամ, որ միևնույն է` գաղափարախոսության, կամ փիլիսոփայության, և այլն։

Դեմոկրատիան, նույնպես, ուսմունք է, կամ` գաղափարախոսություն։ Ընդ որում, մեզ համար օտար ծագում ունեցող։ Փաստորեն, մեր պետականության հիմքում ընկած է օտարի ուսմունքը։ Հետևաբար, մենք անկախ չենք։

Իսկ, եթե հաշվի առնենք, որ ոչ՛ տնտեսական, ոչ՛ էլ քաղաքական անկախություն ենք ունեցել, նաև, որ մշտապես արտաքին աշխարհի մշակութային ճնշման տակ ենք, ապա պատկերն ավելի կամբողջանա։