Մենութիւն

La solitude, cest la fe՛condite՛.

(Բարեկամուհիի մը նամակէն)

 

 

Ա.

Երբ կռնակս գետնին յանձնած՝ աչքերս կը գոցեմ աստղերուն դէմ, ականջս կը դնեմ հոգիիս դրան, - ինչպէս բժիշկը հիւանդին կուրծքին-ուշադրութիւնս կ՚ամփոփեմ ինքզինքս մտիկ ընել:

Հովիտը կը տարածուի շուրջս՝ ուր առուները անվերջակէտ նախադասութեան մը կէտադրութիւններն են: Մայրիները կը սողոսկին լեռներն ի վեր ու կը համբուրեն երկնքին կապոյտ երիզները: Երկինքը կափարիչի նման կը փակուի վրաս: Ու երբ աչքերս աւելի ուժով սեղմած կը գտնեմ ինքզինքս, ամէն ինչ խոյս կու տայ շուրջէս, համաչափ ընկրկումով, եւ ահա, երկինքի կափարիչին տակ՝ կը նմանիմ իր պատեանին մէջ մենաւոր շերամին:

Ո՜հ, ինչպէս ինքզինքս ուրիշներու մէջ կորսնցուցեր էի: Եւ զուր անձկութեամբ մը փնտռեր եմ ինքզինքս ուրիշներու մէջ՝ կեանքի բոլոր ճամբաներուն վրայ, բոլոր շէնքերու դռնէն ներս: Մուրացկանի պէս դուռնէ դուռ ինքզինքս տուած հարցումներուս պատասխանը ուրիշներէ ստացած ըլլալուս: Երբե՛ք, երբե՛ք ես իմ սեփական Եսիս ձայնը չեմ լսած, ու խորհելով մահուան՝ որով յղի են վայրկեանները՝ սարսռացած եմ:

Երաժշտութեան ութնեակներու ո՞ր ձայնանիշին կը համապատասխանէ ան, որպէսզի անով հիւսեմ Երգս:

Յանկարծ-երբ դեռ հազիւ մենութեան խաբկանքը ունեցեր եմ-Լուսինը կ՚երկարէ իր ճառագայթէ մատները որոնք կը մերկացնեն զիս: Կը զգամ մարմնիս մերկութիւնը, տարածուած մարմանդին վրայ: Սարսուռը գօտի կը կապէ մէջքիս: Խոտերը մորթիս վրայ կը փսփսան, կ՚ապրին... որդերը կը սահին դանդաղ, միջատները կը համբուրուին: Փոսուռայ մը կ՚անցնի օդին մէջէն: Անիկա պիտի ուզէր վէտվէտուն լոյսովը հրդեհել անջրպետը, բայց խաւարը կը կլանէ զինքը:

Եվ ահա շուրջս կը համախմբուին բնութեան անշունչ թէ շնչաւոր տարրերը տիեզերական պարով մը: Անոնք կը խլեն մտքիս լարուածութիւնը որ կը մխրճէր խորութիւններուս մէջ:

Հովիտին առուները-որոնք նախադասութեան մը կէտերուն պէս մունջ էին-ձայնանիշեր կ՚ըլլան... Թափօր կը կազմեն միջոցին մէջ: Բուրգերու պէս անշարժ լեռները անապատէն վերադարձող ուղտերու կարաւանի կը նմանին: Մայրիներու անտառները դաշնամուրներ են-որոնք աստղերու նրբին մատներուն տակ-ուր Պանը, միս-մինակ, սրինգ կը նուագէ: Հեռուն՝ գիւղերը կուրծքեր են՝ ուռած բազմերանգ եւ բազմապիսի երանգներով:

Զգացումը թէ Բնութեան բանակը կը հալածէ մենութիւնս, ինչպէս եղնիկը որսորդին առջեւէն՝ կը վերցնեմ սրունքներս ու կը փախչիմ սարսափահար:

 

 

Բ.

Դուռս փակ է:

Պատուհանս նոյնպէս: Փեղկերը քաշած եմ գիշերին դէմ ու տիեզերքի կախարդական համերգը անկարող է անկէ ներս թափանցելու:

Սենեակիս լռութեան մէջ՝ սարսռահեւք վազքս Կարապին հոգեվարքը կը յիշեցնէ ինծի: Երեսս բարձին դէմ սեղմած՝ անկողնիս վրայ երկնցած կը մնամ:

Կրկին մտքիս ականջները կը սրեմ ու կը մօտեցնեմ հոգիիս դրան: Անոր աչքերը սողնակին ծակէն ներս կը սպրդին: Հաւատքը ունիմ հոն ինքզինքս գտնելու: Այնտեղ է որ Եսս ապաստանած պէտք է ըլլայ: Իմ համեստ Եսս: Եթէ գտնեմ զայն, այնպէս պիտի սիրեմ, այնպէս պիտի գրկեմ, որ այլեւս պիտի չթողում որ ուրիշները գան կորսնցնելու անոր հետքը:

Ասիկա գերագոյն պահն է՝ ուր կամաց-կամաց կը մօտենամ Եսիս, մինակութեանս գերազանց հաճոյքին: Բայց ինչպէս մեծ կ՚ըլլայ զարմանքս երբ ականջներուս կը հասնին ներսի շշուկները: Արդեօք, սխալմամբ, տօնական օրո՞վ մըն է որ կը մօտենամ իրեն: Ի՜նչ պար է այս... եւ ի՛նչ նուագ... Մտիկ ըրէք, պարուհիներ իրենց ոտքի ծայրերուն վրայ բարձրացած կը դայլայլեն Աստղիկի բուրումներէն գինովցած սոխակներու պէս: Ես կը դիտեմ հոգիիս դրան սողնակէն, կը տեսնեմ զարմանահրաշ կոչունքը: Հոն է առհաւութիւնը իր ալեհեր մօրուքով: Նախնիքներս շիներ են իմ մսեղէն ու հոգեղէն պալատս, որպէսզի անոր սրահներուն մէջ իւրաքանչիւրը իր գահը պահէ, ինքզինքը տեւել տալու համար աշխարհի վրայ: Հոն են թափթփած մօրուքներով ծերունի իմաստասիրութիւնները, զոր պարտադրեր են ինծի ճամբուս վրայ: Մէջտեղը սահուն ու պսպղուն շրջանակի մը մէջ անցած սէրերս պարիկներու պարեր կը պարեն՝ որպէսզի մուտքս ըլլայ երազուն ու չխռովէ հանգիստը միւսներուն: Ասդին դափնեզարդ պատուանդանի մը վրայ անիծուած աստուածները նուագախումբը կը կազմեն: Բանաստեղծները՝ իրենց աթոռներուն վրայէն վերամբարձ՝ արտասանութիւններ կ՚ընեն:

Ինչպէ՜ս դիմանալ այս տեսարանին... ինքզինքիս փնտռտուքը ինքզինքիս ժխտումին կը տանի զիս: Ո՛ւր եմ ես: Ինչպէ՜ս գտնել ճամբան որ զիս իմ մենաւոր խուցիս պիտի տանի:

Բոցերու լեզուները կուրծքիս պատերը կը ծեծեն: Արցունքի գաղջ կաթիլներ կը թրջեն այտերս: Յանկարծ, պալատին մէջ յեղաշրջում մը կը կատարուի: Սարսափ: Փախուստ: Նուագը կը դադրի: Դէմքերն իրարու կը զարնուին ու կը փշրուին: Խուլ հռնդիւն մը: Ընդհանուր շփոթութեան մէջ օձէ գաւազան մը կը սպրդի կայծակի նման: Զոյգ մը աչքեր կը սպառնան-անողոք, անգութ-կոր ու սուր մանգաղներու նման յօնքերու ետեւէն: Հմայողներու ամբոխը կը փախչի ինչպէս թաթառի բռնուած փոշիները:

Ու հոգիս կը նմանի պարահանդէսէ վերջի տակնուվրայ եղած սրահի մը, տխուր ու մելամաղձոտ: Հոս հոն շրջուած աթոռներ. թուղթէ գոյնզգոյն ժապաւէններ կը կախուին լուսամփոփներէն: Ճմլուած ու ոտնակոխ քոնֆէթթիները կը փռուին գետնին՝ պատերազմի դաշտին վրայ ինկած զինուորներու պէս: Բիւրեղէ գեղաձեւ բաժակներ լքուած հոգիներու կը նմանին: