Մեռնող բանվոր

Քամին կ’ոռնա ու տընակն իր հիմերեն կը ցընցե
Իբրև ահեղ դամբարան: 
Ծյուրախտավոր բանվոր մ’հոն կը վախճանի մազկըռինչ` 
Խարին վրա հոտևան: 

Հանո՜ւն պատառ մը հացի` գործատան մեջ թաղեց ան
Ճառագայթներն հոգիին.
Տըվավ փերթ փերթ որ ուտեն մեքենաները վիշապ
Միսերն հուժկու կըռնակին: 

Անիվներուն ակռաներն ողնածուծո՛վն օծանեց, 
Եվ սըրբեց իր մազերով.
Հընոցին դեմ` մերկալանջ, ժահրոտ օդին մեջ` մըղձկուկ
Ապրեցավ միշտ մեռնելով: 

Արդ տապալող նոճիի հանգույն բան մ’է այդ տըղան, 
Այդ հա՛ղթ ռամիկն երբեմնի: 
Երկաթներու հետ պայքար մ’եղավ իր կյանքն հարատև.
Արդ կը փըշրի զերդ վանի: 

Գերեզմանին դեղին հո՛ղն իր աչքերուն վրա կապույտ
Սըփռեր է Մահն անժըպիտ.
Մեղրամոմի պես մարմինն ահավասիկ կը հալի
Մատերն ի վար շիթ առ շիթ: 

Ի զո՜ւր գարունն երազեց, և հովերուն մեջ ազատ
Կաղնիացումն հասակին.
Ի զո՜ւր տենչաց երգով լի շրթունքներն իր երկարել
Աղբյուրներու ջինջ ակին: 

Արևուն տեղ` դալկություն, շուշաններու տեղ` մըրուր
Պըսակեցին ճակատն իր: 
Սիրո երգին փոխարեն` եկավ փըրփրիլ շըրթունքին
Հըրատապ հազ մը կարմիր: 

Արդ կը հազա՜, կը հազա՜ իր զոհի գլուխը դրած
Ծոցին մեջ մո՛րն աղեկե՜զ` 
Որուն կուրցա՛ծ աչքերն իսկ արտասուք կը բըղխին` 
Հողեն պըտղող ջուրին պես: 

Վար կը կախվի սընարեն Հիսուսի խաչը կարմիր, 
Բայց ճակատին վրա չինկած
Շիթ մ’Արյունեն փրկության-որ սառե՜ր է խաչին վրա–
Ինք կը մեռնի, վաստակած: 

Քամին կ’ոռնա ու տընակն իր հիմերեն կը ցընցե
Իբրև ահեղ դամբարան…
Ու սև կատուն տընակին կը մըլավե՜ խելահեղ
Ճանկըռթելով շեմքը դրան: 

 

Խաբված կույեր

Կ’աշխատեիք հյուղակին մեջ, ճըրագին տակ արդար, 
Հարուստներուն պատմուճան, մերթ ալ պատանք կարելով.
Ասեղն հյուծած մատներուդ միջև ցուրտեն կը սարսռար…
Հոգինիդ էր անվըրդո՜վ: 

Բայց հեշտությունն ամբարիշտ կը դավեր քա՛ղցը ձերին, 
Եվ ծախեց ձեր հոգիները` գընելով մարմիննիդ: 
Անմեղությունն անպաշտպան` կուրություն մ’է երկնային` 
Զոր խաբեցին ուխտն ու ժպիտ: 

Օ՜, այն հարուստ պարոններն, այն հըտպիտները շըքեղ, 
Որոնք ոսկի ցանեցին` որ ***ությունը հըձեն, 
Ձեր հյուղերեն ներս մըտան սիրահարի պես անմեղ, 
Եվ դուրս ելան քըրքջալեն: 

Ձեր սիրտն անոնց համար լո՛լ բաժակ մ’եղավ գինիի` 
Զոր, պարպելե վերջ, հարբածը կը կոտրե հաճույքով: 
Ու օր մ’ալ երբ մայր եղաք` անոնք ըրին ձեզ այրի
Արցունքներու մեջ թողլով: 

Եվ փողոցնե՜րը ինկաք. Դուք օր մ’ազնիվ բյուրեղներ, 
Կոխոտվելով մարդերեն` եղած էիք այժըմ ցեխ: 
Սակայն ոճիրն հըտպիտին արգանդնուդ մեջ գոհար մ’էր, 
Եվ կը մեծնար սիրազեղ: 

Դուք կոչվեցած Գաթինա, և կամ Ֆանթին արտալած` 
Որ պաշտպանեց ***ությամբ իր մայրությունը անզեն.
Մարգարիտա կոչվեցաք` Դըժոխքեն իսկ պըղծըված, 
Մարիամ` եղծված Երկինքեն: 

Ես կը տեսնեմ ձեզմե մին կեցած ահա հորին քով: 
Սըրտաճըմլիկ փորին վրա կիներ ծածուկ կը ժըպտին: 
Իրմե հեռուն կը խուսեն կույսերն անբիծ` զինք թողլով
Իր դույլին հետ` առանձին: 

Ահա ուրիշ մը լըքված` խավարներուն մեջ հյուղին…
Կը հանդերձե նորածինն իր վարսերով տըխրաշուք.
Քըքույշ բերնին կը ճըմլե ծիծերն, ուրկե կը ծորին
Կաթերու տեղ` արտասուք: 

Խարտիշուհի մ’հերատո՜ւկն ահա կ’ըլլա փողոցին, 
Եվ իր սերը կը դընե հացի մ’համար գըրավի: 
Ու օր մ’ալ` երբ ճարահատ` դուռը զարնե ***նոցին, 
Դըժո՛խքն իրեն կը բացվի: 

Եվ դուք, ծեփած սընգույրով բոլոր ամոթն այտերնուդ, 
Ահա կ’անցնիք բյուրավոր տըռփանքներուն ընդմեջեն.
Ա՛լ միսերնիդ կը լըկտան` բաց ի ձերին մայրագութ
Նվիրագործված ըստներեն: 

Ես կ’արտասվեմ ձեր վրա, ո՛վ տարաբախտ իմ Քույրեր.
Ես ձեր այպանքը կու լամ` աչքերս այպեն փակելով.
Գինետան հույր տակառին կատարն եք դուք պըսակեր
Ձեր կուսության պըսակով: 

Զազրաթորմի ձեր մազերն հոգվույս վըրա կը սողան` 
Շընչելով քեն մ’արյունիս, օձերու պես թունավոր.
Եվ ես քենո՛վ կ’անիծեմ դարուս կավատ Մարդկության
Ոսկի Հորթերը բոլոր: 

Ո՛վ Լալագե

Կը հիշե՞ս, ո՛վ Լալագե.
Ես քեզի հետ, ծանր ամիսին հըղությանդ,
Այգիիս մեջ ման եկա
Պըտղաբերձ օր մը աշնան:
Մայրամուտին շողերուն տակ դալկահար
Ծառերն էին ոսկեձույլ:
Եվ ողկույզներն աչքերու պես հըրեղեն
Քաղցրություններ կը ծորեին հողին վրա:

Օ՜, իմ այգիս, օ՜, իմ այգիս կութքի՛ մեջ…
Հարյուրավոր ժիր գերիներըս հըլու`
Երկայնքն ի վեր ցանկերուն`
Կը կըթեին սարբինան.
Եվ կողովներն հյուսված էին հրաշագեղ
Մայրամուտի ոսկեառէջ նշույլներով…
Անապատի անծանոթ երգ մը` շուրթին,
Եթովպուհին խընձորենին կը թոթվեր
Ծիծերն ի վար, գոգին մեջ:
Հոն, տըղաներ խառնածին`
Կանանչացած, լեղակե թուխ ձեռքերով`
Կը ժողվեին ընկույզներ:
Անդին բլուրեն վար, դեպ Քաղաքը, ճռընչուն,
Մեծղի եզներ, որոնց եղջյուրն այգեպանն
Որթատունկի սաղարթներով է պսակեր,
Կը քաշեին սայլերն ամբող բեռնաբարձ
Ողկույզներու դեզերով
Եվ ալիքով գինիի:
Եվ փարչին մեջ, աղբյուրներուն վրա բոլոր
Տերևներ լյո՜ւղ, տերևներ լյո՜ւղ կու գային…

Արդ հիշեցի՞ր դուն այն օրն, ո՛վ Լալագե,
Ակոսներու և կողերուդ ընդմեջեն,
Այն ծանր ամիսն հղությանդ,
Կ’անցներ ալիքն հողին հորդող ույժերուն:
Արեգակի արյունին նուռն էր` ծոցիդ
Մեջ հասունցած: Բուներն ի վար ծառերուն
Կը ծորեին շիթ առ շիթ
Հույզերը` նման արցունքի:
Քու համբուրված մարմինի պես ծանրակիր
Հողն էր թըրջված, էր կպչուն
Քաղցուներով և մեղրով:
Անուշաբույր իր բեռին տակ կը կըքեր
Դեղձենին քե՛զ նըմանակ,
Քու ծիծերուդ նըմանակ
Ողկույզներն այն լեցուն էին` ապագա
Ծիծաղներով, ցընծությունով ու կայթով:
Ու իրիկունն այն` կ’ուռեր կո՜ւրծքը հողին…
Հընձաններուն քովեն անցանք մենք դյութված
Խազմուզին բարկ բուրումեն:
Գերուհիներ, պարեգոտնին հանգրըճած
Մինչև իրենց պորտին տակ,
Կը կոխեին խաղողն ատոք`թըրջելով
Մինչև իրենց պորտին տակն, ո՛վ Լալագե:
Վայրածըփիկ մազերնուն ծայրը համակ
Կը ներկըվեր բոսորագեղ հույզին մեջ
Եվ քովն իրենց` հընաբույր լայն կարասներ
Նվիրագործված ամեն տարի, ծոցիդ պես,
Լեցո՛ւն էին գինիներով – ծոցիդ պես–
Լեցուն շողո՛վ, հաղթանակո՛վ, բերկրանքո՛վ,
Հավերժակա՛ն կյանքերով:
Հետըդ անցանք ծիծաղներու, երգերու
Մեջեն առույգ, զոր աշխատող հոգիներ
Կը պոռթկային տերևներուն ներքևեն.
Ու բուրումներն աշունին
Կը հասնեին մինչև աստղերն արծարծուն.
Ու այգին, լի պըտուղներով բազմազան,
Կարծես կ’այրեր, կը ծավալեր խունկ մ’անույշ
Վա՛րը, մինչև Քաղաքին վրա հեթանոս,
Քաղաքի՛ն վրա որ միշտ, տոնի խրախի մեջ, 
Կը սպառեր հողն ու ավիշները հողին:
Այն ատեն (թույլ կու տա՞ս ինձ
Խոստովնիլ, Լալագե՛)
Ես ունեցա ընդվըզումներ արյունի:
Ու ցանկացա արեգակին, հողին պես
Ուռճացընել ինձ մերձեցող ամե՛ն հունտ.
Ու – Թո՛ւյլ տուր ինձ խոստովանիլ, Լալա՜գե–
Երբ դուն անդին` կարկառուն նուռը ծառեն
Կը քաղեիր, ու հետո
Կը խածնեիր լիաբերան հեշտանքով
Անոր բոսոր մարգրիտներուն շարքն անույշ`
Ես ասդին թուխ Եթովպուհին – որ ջլեբաց`
Հընձանին մեջ կը ճըմլեր կուզն –
Համբուրեցի՜… բըռնած հընդիկ ծամերեն
Պառկեցուցի ժըպտագին գլուխը կուրծքիս,
Եվ հեշտաբո՜ւռըն շրթներով, Լալագե՛,
Համբուրեցի՛…

… Բայց դուն ինչո՞ւ կ’արտասվես:
Այն հեռավոր աշունին
Բուրումներուն մատնըչությանը համար,
Ո՛վ աշնագեղ Լալագե,
Արտասվել չա՜րժեր այսօր:

Սպասում

Ահավասիկ շուրջն ընդրիկի սեղանին
Նըստան տղաքն ու կինը ծեր բանվորին: 
Մեջտեղը լուռ կը պաղի
Ոսպապուրն իր գոլորշիին մեջ անդորր: 
Մայրը հացերը լեղի
Իր սըրտին պես բաժնեց կըտոր առ կըտոր
Տըղոցն համար և ամուսնույն` որ գործեն
Պիտի դառնա… կը սպասեն…

Մըխոտ ճրագին շառ լույսեն
Հացերն ամբողջ կարմիր են.
Կարծես անոնք թորեին
Արյո՜ւն, նըման Քրիստոսի մը կողին, 
Ջուրը գույնով քացախի
Կ’երազե հոն ըմպանակի մեջ մեծղի: 
Խաղաղավետ օրհնությունով մ’ընդհանուր
Օծված սեղան, հաց և ջուր, 
Կ’ընեն աղոթքն ըսպասումի մը երկար
Երբ իրիկուն հոգնած բանվորը չի՛ գար: 

Ի՜նքն է. ահա գոռ սանդալներ կը հընչեն
Մայթին վըրա փողոցին…
Ի՜նքն է. ո՛հ, ո՛չ. դըրացին` 
Որ տընակին առջևեն

Օրհնություն
 

Ափ մը ցորյան ափերուդ մեջ
Թող լեցընեմ, կըտրի՛ճ Որդիս.
Կըտրիճ Որդիս, գոտի՛ն մեջքիս
Թող մաճակալ բազուկներեդ
Քըսան ցուլի արյուն անցնի,
Եվ եղևնի քու հասակեդ
Քըսան տունի սյունը կանգնի.
Ու երբ թիվովը մատերուդ
Սերմանես քու սերմընցուն`
Հընձես թիվո՜վն աստղերուն:

Ափ մը ցորյան գըլուխդ ի վար
Թող որ թափեմ, Թոռնի՛կ սիրված,
Թոռնիկ սիրված, ցո՛ւպըս ծաղկած.
Թող ճակատիդ վըա գըրվի
Հարյուր սաղմոս իմաստության,
Եվ ուսերուդ վըրա դըրվի
Տապանակը ըզգաստության.
Ու երբ հոտիդ օր մ'այցելես`
Թող քու ափիդ գարիին
Հազա՜ր ոչխար երկարին:

Ափ մը ցորյան մազերուդ մեջ
Թող որ տեղամ, վա՛րդ Թոռնուհիս,
Վարդ Թոռնուհիս, պըսա՛կ շիրմիս.
Թող այտերուդ վըրա շողան
Ամեն գարուն նո՛ր կակաչներ,
Եվ աչքերուդ մեջը լողան
Ամեն ամառ նո՛ր ճաճանչներ.
Ու երբ տընկես ճյուղ մ'ուռիի
Ամեն ապրիլ դուն տեսնես
Իր շուքին տակ կանա՜նչ քեզ:

Ափ մը ցորյան ծոցերուդ մեջ
Թող որ ցանեմ, Հա՛րսըս աղվոր,
Հարսըս աղվոր, սե՜րս հեռավոր.
Թող անկողնիդ ակոսին մեջ
Հասկ մը ծըլի` լըման շարքով,
Եվ օրորած օրոցքիդ մեջ
Արշալույսնե՜ր նընջեն փառքով,
Ու երբ կըթես քառսուն երինջ
Դույլերուդ մեջ մակըրդի
Կաթը` արծաթ, դալն` ոսկի:

Ափ մը ցորյան, ափ մը ցորյան
Ա՜յ իմ պառավ, ա՜յ իմ Աննա,
Մեր գըլխուն ալ թող որ տեղա.
Թող չըսառի՜ արևն աշնան
Մեր մազերուն ձյուներուն մեջ.
Չը մարի՜ մեր մոմն իրիկվան
Ժամուն մարմար սյուներուն մեջ`
Ու երբ դրվինք ա՛լ գերեզման`
Մեր ներքև հո՛ղը, Աննա՛,
Քիչ մը կակո՜ւղ թող ըլլա:

Անդաստան

Արևելյան կողմն աշխարհի
Խաղաղությու՜ն թող ըլլա...
Ոչ արյուններ, քրտինք հոսին
Լայն երակին մեջ ակոսին
Ու երբ հընչե կոչնակն ամեն գյուղակի`
Օրհներգությու՜ն թող ըլլա:

Արևմտյան կողմն աշխարհի
Բերրիությու՜ն թող ըլլա...
Ամեն աստղե ցող կայլակի,
Ու ամեն հասկ ձուլե ոսկի.
Եվ ոչխարներն երբ սարին վրա արածին`
Ծիլ ու ծաղի՜կ թող ըլլա:

Հյուսիսային կողմն աշխարհի
Առատությու՜ն թող ըլլա...
Ոսկի ծովուն մեջ ցորյանին
Հավետ լողա թող գերանդի.
Ու լայն ամբարն աղուններուն երբ բացվի`
Բերկըրությու՜ն թող ըլլա:

Հարավային կողմն աշխարհի
Պտղաբերություն թող ըլլա...
Ծաղկի` մեղրը փեթակներուն,
Հորդի գինին բաժակներուն.
Ու երբ թխեն հարսերը հացը բարի`
Սիրերգությու՜ն թող ըլլա:

Առկայծ ճրագ

Հաղթանակի գիշերն է այս տօնական. -
Հա՛րս, եղ լեցո՛ւր ճրագին։
Պիտի դառնայ կռիւէն տղաս յաղթական. -
Հա՛րս, քիթը ա՛ռ պատրոյգին.

Սայլ մը կեցաւ դրան առջեւ, հորին քով. -
Հա՛րս, վառէ՛ լոյսը ճրագին։
Տղաս կու գայ ճակատն հպարտ դափնիով. -
Հա՛րս, բեր ճրագը շեմին։

Բայց... սայլին վրայ արի՞ւն եւ սո՞ւգ բեռցեր են...
Հա՛րս, ճրագը ասդի՛ն երկարէ։
Հերոս տղաս հոն զարնուա՜ծ է սրտէն․ -
Ա՜խ, հա՛րս, ճրագըդ մարէ՜...։